Musicae Antiquae Collegium Varsoviense – historia, pasja i dźwięk dawnych epok
Ponad sześć dekad temu w Warszawie narodziła się idea stworzenia orkiestry, która pozwoliłaby odkrywać na nowo muzykę minionych stuleci. Tak w 1957 roku powstało Musicae Antiquae Collegium Varsoviense (MACV) – pierwszy w Polsce zespół muzyki dawnej grający na instrumentach historycznych. Założycielem orkiestry był Stefan Sutkowski, muzykolog, oboista i działacz kulturalny, który od samego początku nadał jej misję popularyzacji nowo odkrytych reliktów polskiego dziedzictwa muzycznego.
Cztery lata po powstaniu MACV muzycy zespołu współtworzyli Scenę Kameralną przy Filharmonii Narodowej, która w kolejnych latach przekształciła się najpierw w Warszawską Scenę Kameralną, a w 1971 roku w Warszawską Operę Kameralną, kierowaną od początku przez Sutkowskiego jako dyrektora artystycznego i zarządzającego. Dzięki temu od początku swojego istnienia Zespół Instrumentów Dawnych był integralną częścią jednej z najważniejszych instytucji operowych w Polsce.
Od wczesnych lat działalności orkiestra stawiała na wysoki poziom wykonawczy. Jej członkowie kształcili się u czołowych europejskich pedagogów specjalizujących się w grze na instrumentach dawnych, uczestniczyli w międzynarodowych projektach i nagraniach, co pozwalało im śledzić i współtworzyć najnowsze trendy w muzyce dawnej. W latach 90. kierownictwo artystyczne sprawował Władysław Kłosiewicz, klawesynista, dyrygent, pedagog i uznanym interpretator muzyki dawnej, zwłaszcza Johanna Jacoba Frobergera i klawesynistów francuskich, po nim Lilianna Stawarz, kameralistka, klawesynistka i dyrygentka. W kolejnych latach za kształt i charakter zespołu odpowiadali m.in.: austriacki dyrygent Fredrich Haider, dyrygent i kompozytor Marcin Sompoliński czy skrzypek Stefan Plewniak. W artystycznym rozwoju MACV dużą rolę odegrali także współpracujący z zespołem muzycy i dyrygenci – m.in.: Wieland Kuijken, Jean-Claude Malgoire, Paul McCreesh czy Michał Maciaszczyk.
Dzisiaj repertuar orkiestry stanowi panoramę rozwoju opery i muzyki wokalno-instrumentalnej. Obejmuje zarówno „Euridice” Jacopa Periego, pierwszą operę zachowaną w całości do czasów współczesnych, jak i dzieła Monteverdiego, Purcella, Lully’ego czy Rameau. MACV wykonuje także opery Händla, Hassego czy Scarlattiego. Centralne miejsce w repertuarze zajmuje jednak twórczość Wolfganga Amadeusza Mozarta – orkiestra jest jednym z niewielu zespołów na świecie, które mają w repertuarze wszystkie dzieła sceniczne tego kompozytora. Od 2019 roku zespół odważnie wchodzi w dialog z jazzem. Współpraca z Krzysztofem Herdzinem, Marcinem Maseckim, Leszkiem Możdżerem i Andrzejem Jagodzińskim zaowocowała cyklem „Jazz z MACV”, łączącym barokowe instrumentarium z nowoczesną improwizacją.
Dyskografia MACV obejmuje nagrania operowe, dzieła polskiego baroku i projekty współczesne. Do najważniejszych wydawnictw należą: „La Luce” z Simone Kermes, „Ouvertures Mozarta” pod batutą Radosława Kamieniarza oraz bestsellerowy album Leszka Możdżera „Composites”, nagrodzony Grand Prix Jazz Melomani i wyróżniony jako Koncert Roku 2023 w plebiscycie Jazz Forum.
Najnowszym wydawnictwem orkiestry jest płyta „Requiem” Wolfganga Amadeusza Mozarta. Niedokończona przez niego Msza żałobna zredagowana po raz pierwszy przez ucznia i współpracownika kompozytora – Franza Xavera Süssmayra. W nagraniu udział wzięli: Dorota Szczepańska (sopran), Maya Gour (alt), Benjamin Hulett (tenor), Rafał Siwek (bas), Zespół Wokalny Warszawskiej Opery Kameralnej oraz MACV pod dyrekcją Adama Banaszaka, obecnego kierownika muzycznego. Album powstał we współpracy z DUX, polską wytwórnia fonograficzną specjalizującą się w produkcji i wydawaniu nagrań muzyki poważnej.
Recenzując to wydanie, Remy Franck – redaktor naczelny magazynu Pizzicato i członek jury Międzynarodowych Nagród Muzyki Klasycznej (ICMA) – podkreślił, że „Wykonanie jest niezwykle emocjonalne, oddaje zarówno chwile rozpaczy, jak i introspekcji (…). Po pełnej uczucia części Requiem następuje Kyrie śpiewane przez chór w poruszający i błagalny sposób. Potem pojawia się naglące Dies Irae, żywe Domine Jesu, wspaniałe Sanctus i cudownie ekspresyjne Agnus Dei (…)”.
W sezonie 2025/2026 Musicae Antiquae Collegium Varsoviense wystąpi nie tylko w Warszawie, ale i w Gdańsku, w ramach festiwalu ORGANy PLUS+® 2025. Cały repertuar orkiestry w tym sezonie można znaleźć na stronie Warszawskiej Opery Kameralnej.